Algemeen.
De voorgenomen en noodzakelijke bezuinigingen worden in de begroting goed en duidelijk in kaart gebracht. De toegankelijkheid van een dergelijk ambtelijk en formeel stuk is daarmee sterk verbeterd. De adviesraad, die afhankelijk is van transparantie in het gemeentelijk beleid is daarmee voor haar functioneren zeer bediend.
De vraag is of de gevolgen van de concrete bezuinigingen altijd voldoende overwogen zijn en elders mogelijkerwijs leiden tot een verhoging van uitgaven of contra productiviteit. Het zou goed geweest zijn om de achtergronden en de eventuele gevolgen daarvan de beter in beeld te brengen.
De adviesraad vraagt zich af of er structurele veranderingen in het beleid en/of in de daarvoor beschikbare budgetten zijn aangebracht als gevolg van de Corona pandemie. Zijn daardoor hogere kosten of lagere kosten in de begroting geslopen? Als dat het geval is dan beveelt de adviesraad aan om dat goed in beeld te brengen. Het gaat dan immers om tijdelijke zaken die in een latere fase zou kunnen leiden tot hernieuwde aanpassing. De adviesraad neemt hierin mee de september circulaire van het Gemeentefonds waarin aangekondigd is dat de extra kosten als gevolg van de Corona pandemie aanvullend worden gecompenseerd. (Pag. 127).
Dienstverlening.
Toegankelijkheid van ter zake doende informatie is dan wel geen grondrecht maar wel wezenlijk voor belangen van burgers. Alhoewel de onderwerpen waarover het in dit onderdeel gaat niet direct de gang van zaken in het Sociale Domein raken, Is de dienstverlening die via het Sociaal Portaal geboden wordt wel daaraan gerelateerd. Hoewel de website van de gemeente over het sociale domein goede informatie geeft is het niet vanzelfsprekend dat burgers de desbetreffende informatie kunnen vinden en er mee om kunnen gaan. Digitale handigheid, leesvaardigheid, begrijpend lezen enz. zijn aspecten die vaak een cruciale rol spelen. Het persoonlijke contact, via telefoon of loket, blijft een wezenlijk onderdeel van de toegang tot dienstverlening. Kan er aanvullend geen professionele helpdesk worden ingericht met de mogelijkheid tot een zo vergaand mogelijke afhandeling van vragen over de dienstverlening en de daarvoor geldende kaders?
Programma Sociaal Domein.
De adviesraad ondersteunt de keuze voor een brede benadering van het sociale domein. De kernthema’s buurtgericht werken en integraal ouderenbeleid passen daar vanzelfsprekend in. Hierna gaan we kort in op de relevante elementen.
Armoede.
Ondanks de intenties van dit college en de kleine successen die geboekt zijn blijft armoede in Heerlen en de positie hieromtrent op de landelijke lijstjes zorgelijk. De adviesraad organiseerde in 2019 een conferentie over armoede. Aansluitend hierop kwamen wij tot enkele aanbevelingen die hier nogmaals zijn toegevoegd.
- Let op: de regels passen vaak niet bij elkaar en alle diensten moeten samenwerken.
- Speciale aandacht voor de situatie van Jeugdigen.
- Zorg voor een zo laag mogelijke drempel. Mensen die hulp nodig hebben moeten zich op hun gemak voelen en geen schroom hebben om hulp te vragen.
- Zorg voor eenduidige en begrijpbare regels, communiceer helder dat wil zeggen geen dure woorden en moeilijke informatie. Mensen moeten weten wat kan en wat niet.
- Zorg dat burgers weten waar ze aan moeten kloppen, een loket, toewijzen van een budget coach enzovoort.
- Zorg voor korte doorlooptijden. De nood is vaak hoog en men heeft meestal direct hulp nodig. Korte lijnen met goed bereikbare hulp.
- Zorg dat signalen worden opgepakt en bij de juiste persoon c.q. instantie terecht komen. Scholen, sportverenigingen zien vaak als eerste dat er iets mis is.
- Laat duidelijk zijn wie wat signaleert en waar. Wie ontvangt de signalen en weet dan wat er mee te doen.
Jeugdhulp.
Op het gebied van de Jeugdhulp zijn in deze begroting veel initiatieven waar te nemen. De adviesraad juicht dit toe. Op dit terrein moet nog veel gebeuren en het is een goede zaak vast te mogen stellen dat ook veel initiatieven worden ondernomen.
Inwinnen advies GGD.
Het is niet duidelijk hoe op het beperken van de advisering in deze kan worden gestuurd. Burgers hebben recht op een mede door de GGD onderbouwd advies ten behoeve van een voor beroep vatbare beslissing. Het onthouden van informatie aan burgers om in beroep te kunnen gaan moet worden voorkomen.
Parkeerkaart.
Het verkrijgen van een parkeerkaart met als criterium de inkomenspositie van de betreffende tot 110% van het bijstandsniveau, is naar onze mening niet voldoende. Wij denken bijvoorbeeld aan mensen met een handicap of een chronische ziekte die veel bijkomende kosten hebben. Er moet ruimte zijn voor maatwerk als dan nodig is.
Vervoer Omnibuzz.
In het afgelopen jaar is minder gebruik gemaakt van Omnibuzz. Als de bijdrage van de gemeente hier substantieel minder is, en dat geldt dan voor alle deelnemende gemeenten, dan is de vraag hoe deze voorziening overeind wordt gehouden. Daarbovenop komt het besluit dat de gemeente eerst dan gaat bijdragen als er tenminste een keer per kwartaal door inwoners van Heerlen gebruik gemaakt zal worden van Omnibuzz. De totale besparing bedraagt voor 2021 € 290.000,=. De vraag is dus hoe Omnibuzz, dat door de Limburgse gemeenten in het leven is geroepen het gaat overleven. Het betreft hier voor een voor veel mensen cruciale voorziening die om deel te blijven nemen aan de samenleving in stand dient te blijven
Regelingen Chronisch zieken en Gehandicapten.
Het beschikbare budget voor chronisch zieken en gehandicapten wordt afgeschaald. Niet geheel duidelijk zijn de achtergronden op basis waarvan dit gebeurt. Kunnen de betreffende burgers op een mindere bijdrage rekenen of werd er te weinig beroep gedaan op de regeling? Indien dit laatste het geval is moet worden overwogen of een verbetering van de dienstverlening door de gemeente niet ook ertoe zou kunnen leiden dat burgers veel meer beroep op deze regeling zouden gaan doen en dan ligt een bezuiniging niet voor de hand.
Cascade model.
Het cascade model lijkt een goede manier voor de toeleiding van mensen naar werk. Mensen met een uitkering en voor degenen die om welke reden dan ook niet vanzelfsprekend mee kunnen doen. Een modelmatige benadering mag echter geen doel op zich zijn. Binnen een model ontstaan werkwijzen waar burgers die het betreft aan moeten beantwoorden. De vraag is of dit altijd kan. Er moet daarom voldoende ruimte blijven voor maatwerk. Een model kan werken als uitzonderingen de regels kunnen bevestigen.
Participatie en re-integratie.
Door de participatie activiteiten terug te brengen naar het wettelijke niveau en door optimalisering van de re-integratie keten wordt in totaal ongeveer € 650.000,= bespaard. Dit is een substantieel bedrag. Wij kunnen ons niet voorstellen dat het de kwaliteit van deze activiteiten niet zal raken. De vraag is om vooraf goed in kaart te brengen hoe het gaat werken in de praktijk en wat dan de eventuele gevolgen zullen zijn.
Verlagen draagkracht van de bewindvoering.
Een forse bezuiniging is het verlagen van de draagkracht bewindvoering van 120% naar 100% van de bijstandsnorm. Ongeveer 4000 Heerlenaren staat onder bewind. Het vergoeden van de kosten voor bewindvoering neemt een grote hap uit de voor armoedebeleid beschikbare middelen. Bewindvoering en de duur ervan worden bepaald door de rechter en hierop heeft de gemeente geen invloed. Door het verlagen van het draagkracht percentage wordt een substantiële bezuiniging gerealiseerd, maar tegelijkertijd burgers met een hoger inkomen dan 100 % bijstandsnorm uitgesloten van een vergoeding. De adviesraad vindt dit erg rigoureus. In het betreffende onderdeel van de begroting wordt een substantiële bezuiniging als motief opgevoerd. De uitvoeringspraktijk van regelingen die door de overheid worden uitgevoerd dragen vaak bij aan het ontstaan en vergroten van schulden. Gevraagd wordt of de gevolgen van dit voornemen voldoende in beeld zijn en wat aan eventuele, onvoorziene effecten wordt c.q. kan worden gedaan.
Wonen.
Gezien de urgentie van het probleem, beschikbaarheid van goede en betaalbare woningen voor mensen met een smalle beurs, is actie nodig. De gemeente kan hier een bijdrage leveren o.a. door daar waar dat aan de orde is, te pleiten voor het aanpassen van regelgeving die belemmerend werkt. In het bijzonder is inzet nodig voor ouderenhuisvesting. Het gaat daarbij om voor ouderen passende woningen onder andere binnen een woon – zorg concept. Hiermee worden tevens de kansen voor doorstroom van andere woningzoekenden vergroot.